Lá của cây lạc thường quan sát thấy khép lại vào ban đêm hoặc khi trời tối. Đây là một hiện tượng tự nhiên được gọi là ngủ nghỉ của lá, xuất hiện ở nhiều loài thực vật khác nhau. Vậy tại sao lá lại khép lại như vậy? Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân và ý nghĩa của hiện tượng thú vị này.
Nguyên nhân khiến lá cây lạc khép lại vào ban đêm
Có một số nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng lá cây lạc khép lại vào ban đêm hoặc khi trời tối, bao gồm:
Sự thay đổi nồng độ các chất hóa học trong lá
Khi trời tối, nồng độ một số chất hóa học trong tế bào lá như axit abscisic (ABA), giberelin, cytokinin và auxin sẽ thay đổi. Đặc biệt, nồng độ ABA tăng lên khi thiếu ánh sáng. ABA là một chất ức chế sinh trưởng, có tác dụng kích thích quá trình khép lá ở thực vật. Do đó, sự gia tăng ABA vào ban đêm là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng ngủ nghỉ ở lá cây lạc.
Giảm hoạt động quang hợp
Ban ngày, khi có ánh sáng mặt trời, lá cây tiến hành quang hợp tích cực để tạo ra các chất dinh dưỡng cho cây. Tuy nhiên, ban đêm không có ánh sáng nên hoạt động quang hợp bị ngưng lại. Lá không còn nhu cầu mở rộng để hấp thụ ánh sáng nên dần khép lại.
Giảm hoạt động trao đổi khí
Vào ban ngày, lá mở rộng để trao đổi khí và bay hơi nước thông qua các lỗ khí (khí khổng). Tuy nhiên, vào ban đêm khi nhiệt độ giảm, hoạt động trao đổi khí và bay hơi nước của lá cũng giảm theo. Do đó, lá có xu hướng khép lại để giữ ẩm và tránh mất nước.
Nhu cầu tiết kiệm năng lượng
Vào ban đêm, thực vật không thực hiện quang hợp và trao đổi chất ở mức cao như ban ngày. Do đó, việc đóng lá lại vào ban đêm giúp cây tiết kiệm năng lượng cho các hoạt động quan trọng khác.
Như vậy, sự thay đổi về các điều kiện môi trường như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm khi trời tối là nguyên nhân kích thích các thay đổi sinh lý và sinh hóa bên trong lá, dẫn đến hiện tượng khép lại vào ban đêm.
Ý nghĩa của hiện tượng lá cây lạc khép lại ban đêm
Hiện tượng lá khép lại vào ban đêm mang lại một số lợi ích quan trọng giúp cây lạc thích ứng với điều kiện môi trường và tồn tại lâu dài, bao gồm:
Bảo vệ lá khỏi các tác nhân gây hại
Khi khép lại, lá được bảo vệ tốt hơn khỏi sự phá hoại của gió, mưa, sương muối hay côn trùng gây hại. Đặc biệt, một số loại sâu bệnh chỉ hoạt động vào ban đêm nên việc đóng lá sẽ ngăn chặn chúng xâm nhập vào cây.
Giảm thoát hơi nước
Lá cây khép lại sẽ làm giảm diện tích bề mặt tiếp xúc với không khí xung quanh. Điều này giúp hạn chế thoát hơi nước qua lá, giữ ẩm và tránh hiện tượng thiếu nước vào ban đêm.
Tiết kiệm năng lượng
Không mở lá vào ban đêm giúp cây tiết kiệm năng lượng cho các quá trình trao đổi chất. Năng lượng này có thể được sử dụng cho các hoạt động quan trọng khác của cây.
Tránh tổn thương do nhiệt độ thấp
Nhiệt độ ban đêm thường thấp hơn ban ngày. Việc đóng lá lại sẽ giúp bảo vệ lá khỏi tổn thương do nhiệt độ giảm sâu. Đặc biệt ở những vùng có khí hậu lạnh, khép lá sẽ giúp cây tránh bị đóng băng.
Như vậy, hiện tượng ngủ nghỉ của lá vào ban đêm có vai trò rất quan trọng trong việc giúp cây thích nghi với môi trường sống, tồn tại và phát triển tốt hơn.
Một số điều thú vị về ngủ nghỉ của lá
- Thời gian ngủ nghỉ của lá ở các loài thực vật khác nhau. Có loài chỉ ngủ vào ban đêm, nhưng cũng có loài ngủ cả ngày lẫn đêm.
- Mức độ khép lá cũng khác nhau ở các loài. Lá của một số loài chỉ khép lại một phần hoặc khép nhẹ, trong khi một số loài khác lại khép lá hoàn toàn.
- Ngủ nghỉ của lá còn phụ thuộc vào các yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm, cường độ sáng. Khi các yếu tố này thay đổi bất thường so với quy luật sinh học của cây, thời gian ngủ nghỉ cũng bị ảnh hưởng.
- Một số loài thực vật có hiện tượng “ngủ gật” ban ngày. Tức là lá khép lại trong thời gian ngắn rồi mở ra để quang hợp trở lại.
- Có những loài cây ngủ nghỉ theo mùa. Ví dụ cây phong, cây dương… lá sẽ rụng vào mùa đông để tránh khô héo và quay trở lại vào mùa xuân.
Như vậy, ngủ nghỉ ở thực vật là một hiện tượng phức tạp, có sự đa dạng giữa các loài. Tuy nhiên, đây đều là chiến lược giúp cây thích nghi với môi trường sống của chúng.
Tóm lại
Lá của cây lạc thường khép lại vào ban đêm hay khi trời tối do sự thay đổi về nồng độ các chất hóa học trong tế bào lá. Đây là hiện tượng ngủ nghỉ của lá, có vai trò quan trọng giúp cây thích ứng với môi trường sống.
Khi ngủ nghỉ, lá được bảo vệ khỏi các tác nhân gây hại, hạn chế mất nước, tiết kiệm năng lượng và tránh được tổn thương do nhiệt độ thấp. Đây là chiến lược sinh tồn phổ biến ở thực vật, giúp cây phát triển và sinh trưởng tốt hơn.
