Hiện tượng mặt trời mọc và lặn là một hiện tượng thiên nhiên quen thuộc với con người từ xa xưa. Mỗi ngày, vào lúc bình minh, mặt trời xuất hiện trên đường chân trời, rồi lại lặn xuống dưới đường chân trời vào lúc hoàng hôn. Sự xuất hiện và biến mất đều đặn của mặt trời đã tạo nên ngày và đêm cho Trái Đất. Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu cơ chế và nguyên nhân của hiện tượng thiên nhiên này.
Khái niệm về hiện tượng mặt trời mọc và lặn
Mặt trời mọc được hiểu là thời điểm mặt trời xuất hiện trên đường chân trời vào buổi sáng. Trong khi đó, mặt trời lặn là thời điểm mặt trời biến mất dưới đường chân trời vào buổi chiều/tối.
Thời gian mặt trời mọc và lặn thay đổi theo mùa và vị trí địa lý. Cụ thể, vào mùa hè, thời gian ban ngày dài hơn ban đêm do mặt trời mọc sớm và lặn muộn. Ngược lại, vào mùa đông, thời gian ban đêm dài hơn ban ngày do mặt trời mọc muộn và lặn sớm.
Cơ chế diễn ra khi mặt trời mọc
Khi mặt trời mọc, thực chất là Trái Đất quay tròn quanh trục của nó làm cho mặt trời xuất hiện trên đường chân trời.
Cụ thể, Trái Đất quay quanh trục của nó theo hướng từ Tây sang Đông. Vào ban đêm, phía Đông của Trái Đất nằm trong bóng tối. Khi Trái Đất quay, phía Đông dần hướng về phía mặt trời. Lúc này, ánh sáng mặt trời chiếu vào phía Đông, tạo nên hiện tượng mặt trời mọc.
Cơ chế diễn ra khi mặt trời lặn
Khi mặt trời lặn cũng xuất phát từ sự quay của Trái Đất.
Vào ban ngày, phía Tây của Trái Đất hướng về phía mặt trời nên được chiếu sáng. Khi Trái Đất quay dần, phía Tây sẽ di chuyển ra khỏi vùng chiếu sáng của mặt trời. Lúc này, ánh sáng mặt trời không còn chiếu vào phía Tây nữa, tạo nên hiện tượng mặt trời lặn.
Sự khác nhau giữa thời gian mặt trời mọc và lặn trong các vùng địa lý
Do Trái Đất hình cầu nên khi quay quanh trục, các vùng địa lý khác nhau sẽ có thời gian mặt trời mọc và lặn khác nhau.
Cụ thể:
- Vùng cực Bắc và cực Nam: có 6 tháng ngày và 6 tháng đêm do vị trí cực tiếp nhận ít ánh sáng mặt trời hơn.
- Vùng gần xích đạo: thời gian ngày và đêm gần như bằng nhau quanh năm.
- Các nước ở bán cầu Bắc: mùa hè ngày dài hơn đêm, mùa đông ngược lại.
- Các nước ở bán cầu Nam: ngược với bán cầu Bắc.
Như vậy, vị trí địa lý chính là nguyên nhân khiến thời gian mặt trời mọc và lặn khác nhau giữa các nơi trên thế giới.
Vì sao có hiện tượng mặt trời mọc và lặn?
Hiện tượng mặt trời mọc và lặn xuất phát từ hai nguyên nhân chính:
- Sự quay của Trái Đất quanh trục: khiến các phía Đông và Tây lần lượt hướng về phía mặt trời vào ban ngày và ra khỏi vùng chiếu sáng vào ban đêm.
- Vị trí tương đối giữa Trái Đất và Mặt Trời: Trái Đất quay quanh Mặt trời trong một quỹ đạo elip. Do đó, mỗi nửa cầu sẽ lần lượt hướng về hoặc xa Mặt trời, dẫn đến thời gian ban ngày và ban đêm thay đổi theo mùa.
Nhờ hai nguyên nhân này mà hiện tượng mặt trời mọc và lặn diễn ra hằng ngày, tạo nên ngày và đêm trên Trái Đất.
Nguyên nhân làm cho mặt trời mọc và lặn?
Như đã phân tích ở trên, nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng mặt trời mọc và lặn là:
- Sự quay của Trái Đất quanh trục từ Tây sang Đông làm phía Đông và Tây lần lượt hướng vào và ra khỏi ánh sáng mặt trời.
- Sự quay của Trái Đất quanh Mặt trời trong một quỹ đạo elip khiến mỗi nửa cầu nhận ánh sáng mặt trời khác nhau theo mùa.
Hai chuyển động này của Trái Đất so với Mặt trời chính là nguyên nhân quyết định đến thời điểm mặt trời mọc và lặn hằng ngày.
Kết luận
Như vậy, hiện tượng mặt trời mọc và lặn hằng ngày chính là do sự quay của Trái Đất quanh trục và quanh Mặt trời trong không gian. Sự di chuyển này khiến góc chiếu của ánh mặt trời lên từng vùng Trái Đất thay đổi, tạo nên chu kỳ ngày và đêm. Hiểu rõ cơ chế và nguyên nhân của hiện tượng thiên nhiên này sẽ giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc hơn về vũ trụ và mối liên hệ mật thiết giữa Trái Đất với Mặt trời.
