Vị trí địa lý của Việt Nam
Việt Nam nằm ở vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa chủ yếu là do vị trí địa lý của nước ta. Cụ thể, Việt Nam thuộc khu vực Đông Nam Á, nằm giữa vĩ độ 8° – 24° vĩ Bắc. Đây là vùng có nhiệt độ trung bình năm trên 20 độ C và lượng mưa lớn do chịu ảnh hưởng của gió mùa.
Ngoài ra, Việt Nam còn nằm sát biển Đông và có đường bờ biển dài trên 3.200km. Sự tiếp xúc với đại dương rộng lớn này khiến khí hậu Việt Nam chịu sự chi phối lớn của hải dương.
Ảnh hưởng của gió mùa
Gió mùa Tây Nam
Yếu tố quan trọng nhất chi phối đến khí hậu Việt Nam là gió mùa. Trong năm, Việt Nam chịu ảnh hưởng của hai luồng gió mùa chính là gió mùa Tây Nam và gió mùa Đông Bắc.
Gió mùa Tây Nam thổi từ tháng 5 đến tháng 9, mang theo hơi ấm và hơi ẩm của biển Đông và vịnh Thái Lan đến Việt Nam. Khi gặp các dãy núi ở Tây Nguyên và Bắc Bộ, không khí ẩm này bị nâng lên, ngưng tụ gây mưa lớn cho các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, tạo ra mùa mưa tại Việt Nam.
Gió mùa Đông Bắc
Ngược lại, gió mùa Đông Bắc lại thổi từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau. Gió mùa này đem theo không khí lạnh, khô ráo từ Trung Quốc đến nước ta gây ra mùa đông khô, lạnh.
Nhờ sự ảnh hưởng của hai luồng gió mùa trái ngược nhau này mà Việt Nam có mùa khô và mùa mưa phân hóa rõ rệt.
Sự ảnh hưởng của địa hình
Ngoài gió mùa, yếu tố địa hình cũng góp phần làm phân hóa khí hậu Việt Nam. Hệ thống địa hình ở nước ta đa dạng với dãy núi Trường Sơn chạy dài ngoằn ngoèo.
Mưa do nâng
Khi đụng phải các dãy núi, gió mùa Tây Nam bị nâng lên gây ra các cơn mưa lớn cho các tỉnh Tây Nguyên và Nam Trung Bộ. Hiện tượng mưa do nâng này khiến lượng mưa hằng năm của các khu vực núi rất dồi dào, thuộc hàng đầu cả nước.
Tác động của độ cao
Ngoài ra, độ cao cũng ảnh hưởng lớn tới nhiệt độ. Các khu vực đồng bằng, trũng, thung lũng có nhiệt độ trung bình cao hơn so với các vùng núi cao. Điều này tạo nên sự khác biệt về khí hậu giữa các khu vực.
Đặc điểm khí hậu gió mùa của Việt Nam
Nhờ vào vị trí địa lý và các yếu tố ảnh hưởng như trình bày ở trên mà Việt Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng.
Cụ thể, khí hậu nước ta chịu sự chi phối lớn của hai luồng gió mùa mang theo hơi ẩm hoặc khô khắc tùy theo mùa. Nhiệt độ trung bình năm trên 20°C, lượng mưa dao động từ 1.500 – 2.500mm. Mùa mưa và mùa khô phân hóa rõ rệt.
Đặc biệt, do ảnh hưởng của địa hình nên khí hậu Việt Nam còn phân hóa thành các tiểu vùng khác nhau, từ khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo ở Nam Bộ đến khí hậu subtropical ôn đới ở vùng cao nguyên.
Kết luận
Như vậy, Việt Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa là do:
- Vị trí địa lý nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, chịu ảnh hưởng mạnh của cả lục địa và đại dương.
- Chịu tác động của hai luồng gió mùa mang theo hơi ẩm và khô nóng xen kẽ tạo nên mùa mưa và mùa khô.
- Hệ thống địa hình phong phú tạo ra hiện tượng mưa do nâng và làm phân hóa khí hậu.
Nhờ vậy mà Việt Nam hình thành nên các tiểu vùng khí hậu mang đặc trưng của miền nhiệt đới ẩm gió mùa.
