Hiện tượng lũ bùn đá là một trong những thiên tai thường xuyên xảy ra ở nước ta, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân của hiện tượng này, chúng ta cần tìm hiểu các yếu tố tự nhiên cũng như nhân tạo dẫn đến sự hình thành lũ bùn đá.
Nguyên nhân tự nhiên
Có hai nguyên nhân tự nhiên chính gây ra lũ bùn đá là địa hình và khí hậu.
Địa hình Việt Nam chủ yếu là đồi núi, nhiều dãy núi cao. Khi mưa lớn, nước đổ về từ các sườn dốc làm xói mòn đất đá, cuốn theo cát sỏi và đất đai. Ngoài ra, các vết nứt do bị khai thác quá mức trên các sườn đồi cũng làm gia tăng lượng đất đá trôi xuống khi mưa lớn.
Khí hậu nhiệt đới gió mùa, mưa nhiều vào mùa mưa tạo điều kiện thuận lợi để hình thành lũ bùn đá. Mưa lớn kéo dài làm gia tăng lượng nước, đất đá bị xói mòn. Địa hình dốc cộng với lượng mưa lớn gây ra tình trạng lũ quét, lũ bùn đá.
Nhân tạo
Ngoài nguyên nhân tự nhiên, con người cũng có những hoạt động làm gia tăng nguy cơ lũ bùn đá như:
- Phá rừng: Việc phá rừng làm mất đi lớp thảm thực vật bảo vệ đất. Đất trống dễ bị xói mòn, gây sạt lở đất đá.
- Khai thác khoáng sản: Khai thác quá mức, không tuân thủ quy trình kỹ thuật dẫn tới sạt lở đất đá.
- Xây dựng các công trình thủy điện, đường giao thông: Làm thay đổi lưu vực sông, gia tăng nguy cơ sạt lở đất đá.
- Đô thị hóa nhanh: Xây dựng nhà cửa không theo quy hoạch, chiếm dụng đất rừng, đất nông nghiệp.
Các địa phương hay xảy ra
Một số tỉnh thành thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ bùn đá là:
- Các tỉnh miền núi phía Bắc: Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Cao Bằng,…
- Khu vực Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk,…
- Miền Trung: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định,…
Hậu quả của lũ bùn đá
Lũ bùn đá gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Gây thiệt hại về người: Vùi lấp, cuốn trôi nhiều người, đặc biệt là trẻ em.
- Hư hỏng nhà cửa, tài sản: Nhà cửa bị phá hủy hoàn toàn hoặc hư hại nặng. Mùa màng, hoa màu bị cuốn trôi.
- Ảnh hưởng giao thông: Làm sập cầu, ngầm, đường bị phá hủy khiến giao thông bị chia cắt.
- Ô nhiễm môi trường: Nước, đất bị ô nhiễm bởi bùn, đất, rác thải.
Như vậy, lũ bùn đá không chỉ gây thiệt hại về người và của mà còn tác động xấu tới môi trường sống.
Các giải pháp phòng tránh
Để hạn chế thiệt hại do lũ bùn đá, cần có các giải pháp sau:
- Quy hoạch và sử dụng đất hợp lý, trồng cây phòng hộ đầu nguồn.
- Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm lũ bùn đá.
- Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng tránh thiên tai.
- Xây dựng cơ sở hạ tầng chống lũ bùn đá.
- Kiểm soát chặt chẽ hoạt động khai thác khoáng sản, xây dựng công trình.
- Di dời các hộ dân ra khỏi vùng nguy hiểm.
Trách nhiệm của mỗi cá nhân
Mỗi người dân cũng có trách nhiệm trong phòng tránh lũ bùn đá:
- Chấp hành tốt các quy định về sử dụng đất, bảo vệ rừng, không xây dựng trái phép.
- Theo dõi thông tin thời tiết, cảnh báo thiên tai để chủ động ứng phó.
- Có kế hoạch sơ tán khi có cảnh báo nguy hiểm, không hoảng loạn.
- Tham gia các hoạt động phòng chống lũ bùn đá của địa phương.
- Trang bị kỹ năng, phương tiện để tự cứu mình khi gặp nạn.
Như vậy, mỗi người đều có thể góp phần giảm thiểu rủi ro và thiệt hại do lũ bùn đá gây ra.
Kết bài
Như vậy, lũ bùn đá xảy ra do tác động kết hợp của các yếu tố tự nhiên và con người. Để hạn chế thiệt hại từ thiên tai này, cần có sự chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, trong đó mỗi người dân đều có vai trò quan trọng. Hy vọng thông qua bài viết này, mọi người có thêm hiểu biết về nguyên nhân và cách phòng tránh lũ bùn đá để chủ động ứng phó khi gặp tình huống thiên tai.
